وحيدقاسمي وشاعرگرامي رازق فاني - تورنتو

 وحيدقاسمي رابحيث هنرمندهمروزگاراز روي آثاربيشماري که آفريده، مي شناسيم.اويکي ازهنرمندان بلندآوازه روزگار ماست که بلندآوازه گي اش راحجم واصالت      کارهايش ميسازند واماازسوي دگرهنوزآن چنان که شايسته است، سيماي هنري او شناسايي نشده وبراي ارائه يک تصويرواقعي ازاوبايدکه کارهايش راهرچه     بيشتربکاوش گرفت.
اينباردرآستانه برآمدن تازه ترين (سي دي) اش بنام "عطرگل" گفتگويي باهم داشتيم که ازلابلاي آن برخي انديشه هارا پيرامون کارهاي خوداو وهنرموسيقي افغانستان بازگوميشويم.
س ! آقاي قاسمي پيش ازآن که به گلستان آفريده ي اخيرتان برويم وعطرگلي ازآن بيآشاميم،ميخواهم بپرسم، آيادرست است که پاي پيشينيان شماهم به خرابات ميرسند؟
ج ! بلي،اجدادمن ازجمله ستارجوپدرجدبزرگم قاسم افغان،اول در ده افغانان کابل ميزيست،اماپسانهاباخانواده اش در خرابات کابل اقامت گز يد.ودر آنجابودکه قاسم کو چک بزرگ شد وبدربارراه يافت وازهمانجاموسيقي جدي ومنظم توسط اوراهش بسوي مردم عام بازکرد،بخانه ها،کوچه ها، شهرها، روستاها ودهکده هارفت.
س ! ازخرابات که مولاناجلال الدين،حافظ شيرازي وشاعران وعارفان دگري باويژه گي مکان حال وقال، شورو مستي وطرب يادکرده اند،دراصل خراب آبادي بوده پرغناازهنر،انديشه وعرفان، آياخرابات کابل هم ازشمار همان خراب آبادان نبودکه گنج هاي بزرگ هنرموسيقي افغانستان ازآن برونشده ؟
ج ! خوب،اگرپيشينه تاريخ موسيقي افغانستان راتئوري پردازانه به هزاران سال نسبت دهيم،اين پديده ي هنري ! اجتما عي درطرح عام خود دگرمربوط به يک کوچه،گذر،شهرولايت نيست.پيشينه ي هنرموسيقي افغانستان واقعا ريشه درهز اره هاي تاريخ سرزمين مادارد. وازهمانروزگاران تاکنون جزآداب وعادات زنده گي اجتماعي مردم بوده، امااگرتاريخ موسيقي افغانستان رابصورت خاص جستجوکنيم،يقيناامروزيک انجامش راگره خورده در خرابات مي يابيم. دريک طرح خاص اين فقط خرابات کابل است، که گهواره ي پرورش وساخت يک گونه موسيقي چوکات شده وفرم يافته امروز افغا نستان بوده وچندشخصيت بزرگ پيشين وهمروزگارکه (درشکل گيري موسيقي معاصر) کارهاي جدي ازخودبجاگذاشته اند، بيشتراز خرابات سربلندکرده اند، مثل استاد قربانعلي،استادقاسم،استادغلام حسين، استادمرزا نظر، استاد نتو، استادسرآهنگ،استادشيدا،استادموسي قاسمي،استاد يعقوب قاسمي،استادرحيم بخش، استاد محمدعمر، استاد هاشم، استاد غلام نبي، استاد چاچه محمودوهمچنان استادان دگري که برون ازخرابات ميزيستند، امابي تاثيرازمکتب خرابا ت نبودند.
س ! پس دريک مفهوم خاص خرابات مهدپرورش موسيقي معاصرافغانستان است؟
ج ! بااين مثال تصورنکنيدکه خرابات کابل رامهدوزادگاه موسيقي افغانستان خوانده باشم.اين طرح فقط مثالي بوده ازادعاي اين که درصدسال پسين يک نوع موسيقي (عام پذيرمردمي)که نمايانگر عناصر جوهري موسيقي سراسر افغا نستان است، دراينجاشکل گرفت وبه پختگي رسيد.خرابات کابل بحيث مکاني که درآن عناصرجوهري موسيقايي همه مناطق افغانستان درنوع موسيقي پاپلر(عام پذيرمردمي) شکل گرفت وکليتي ازخود بجا گذاشت،امروزصدهاپيرو ودنباله روداردکه مشهورترين هنرمندان موسيقي )شهري(ازجمع آنانست.البته درکناراين نوع موسيقي که بشيوه ومکتب استاد قاسم شهرت دارد، نوع کلاسيک نيزدرخرابات شکل گرفت وبه جامعه ارائه شدکه بازهم درهردونوع موسيقي تکنيک هاي رفتاري ومقامي موسيقي خراسان وهندتاثيرداشته ودارند،امادرنوع کلاسيک روشهاي فني موسيقي هند بيشتر است.وهرکدام آن دونوع موسيقي نيزخودداراي انواع وشاخه هاي دگري هستندکه ذکرشانرا دراينجا لازم نمي بينم.
س ! ازساليان درازبدينسودربرخی حلقات روشنفکري افغانستان يکنوع تاخت وتازي برموسيقي کلاسيک افغانستان بويژه برکاراستادان بزرگ موسيقي بنام پيروان موسيقي کلاسيک هندي وجود دارد، شماچه ميگوئيد؟
ج ! شخص خودم به هيچ صورت باچنين نظرياتي موافق نيستم. باآنکه چندي پيش دريک گفتگوي راديويي من هم درموردموسيقي اصيل افغانستان يادآوري کرده ام که آنرابه تکرارروشن ميکنم،اول بي آنکه ظهوروپيشرفت هيچ مو سيقي دگري رابشمول کلاسيک هندي درافغانستان ردوانتقادکنم،فقط درکاري که پيشرو دارم،بخشي ازموسيقي معاصر افغانستان راکه يک ارائه موسيقايي خاص افغانستان است وامروز در دوشکل وجود دارد، خواسته ام دراثرنوشتاريي ثبت کنم.
س ! دراينصورت خرابات کابل داراي چندنوع موسيقي است؟
ج ! بي آنکه درپاسخ اين پرسش باجزئيات واردبحث شوم،فقط اينقدرميگويم،که دريک تقسيم بندي عام دونوع موسيقي درخرابات داريم:
۱! موسيقي کلاسيک که دراين باب بحث نميکنم.
۲! موسيقي غزل وپاپلردريک رديف که اين شيوه براي نخستين بارتوسط استادقاسم بوجودآمدوامروزداراي شاخه هايست مثل عرفاني (خانقايي)، بزمي، رزمي، عاشقانه وفلکلوريک که دراينجاچند نمونه ازآنهاارائه مي کنم.
نمونه عرفاني وخانقايي:(توکريم مطلق ومن گدا...) شعرازبيدل، راگ بيهاگ، تال، تاپيه.
مثال فلکلور(مردمي) آن: شمالي لاله زارباشد بماچه(راگ) بهيروي، تال مغولي،يااين آهنگها مثل:(نازي جان همدم من دلبرمن..)،(.زليخادارم امشب)،(واوره جاله واله ..دپيرباباسلام ته زمه...).
نمونه رزمي وحماسي آن، (مکتب ماست جاي استقلال ! سبق ماهواي استقلال) يا (نازداردبي سروسامانيم ! گرنداني غيرت افغانيم چون بميدان آمدي ميدانيم...) راگ (تلنگ) تال (تاپيه) شعرازعبدالعلي مستغني وياهم آهنگ " ياره مينه".
نمونه هاي غزل وآهنگهاي بزمي وعاشقانه : (بازمي بينمت اي گل به هوايي دگري ...) راگ (پيلو) تال (دادره) شعرازشائق جمال. ياغزل (پرخودنماي کارگه چندوچون مباش ! درخانه ي که سقف نداردستون مباش) راگ (بهيروي) تال(گده) شعرازبيدل. ويااين آهنگ زيبابه مطلع (ترک آرزوکردم رنج هستي آسان شد...) راگ آنندي، تال تينتال.
سرانجام بيشترآهنگهاي بالا وسروده هاي دگري که حدود۸۰ سال پيش توسط استادقاسم ساخته وپرداخته شدند،سالهاي اخير توسط استادان وآوازخوانان دگري دوباره خواني شده وهنوزدوباره خواني ميشوند.وبويژه درکارآهگسازان ماتاثيرات اين مکتب بوضاحت احساس ميشود.امادرزمينه ي بازخواني غزلها وآهنگهاي استادقاسم چشمگيرترين کار توسط خود شاگردان وي مثل:استاديعقوب قاسمي،استادرحيم بخش، استاد نبي گل، استادرحيم گل، مرحوم مرزا نظر استاد موسي قاسمي، استاد نتو،استادصابر وهمچنان توسط استاد شيدا، استادسرآهنگ،اميرمحمد،حاجي همآهنگ که شاگرد استاد قاسم نبودند، امادر غز لخواني کاملا ازاين مکتب پيروي ميکردند،انجام يافته وچندتن ازآنان مثل استاد سرآ هنگ، استادشيدا،استادنتو،استاديعقوب قاسمي، استادموسي قاسمي که هرکدام دراين مکتب داراي سبکهاي جداگانه خوداند. وامااستاد سرآ هنگ درغزلخواني باپيروي از سبک استادقاسم بيشتر با تکنيکها ورفتار هاي بلندکلاسيکي مثل اجراي آلابها، تانها، گمکها رنگ تازه تري به اين مکتب بخشيد. اوبرخي غزليات و آهنگهاي استادقاسم راباپرداختهاي مبتکرا نه خودبازسازي کرده،مثل اين غزل )ترک آرزوکردم رنج هستي آسان شد...(که سالهاپس ازسرودنش توسط استاد قاسم نخست دريک فلم هندي بنام (ميراسايا) به مطلع(توجها جها چليگا....) بکاربرده شد ودرسالهاي اخير استاد سرآ هنگ آنرابمطلع (پي اشک من ندانم بکجارسيده باشد...) باشعري ازبيدل خيلي زيباسرود.
س ! چراستادسرآهنگ ازکلاسيک به غزلخواني افغاني روي آورد،آياباغزلهاي افغاني نبودکه بيشتربه شهرت رسيد؟
ج ! به نظرمن استاد بزرگ به بيان کلام بلندادبي درقالب موسيقي روي آورد وبه اين ترتيب کلام بلندغزل دري رادرقالب موسيقي غزل افغاني ارائه کرد.اودرکنارکاراصلش که کلاسيک بود، موسيقي غزل را بحيث يک وسيله نشاندادن اهميت ونزديک سازي موسيقي کلاسيک بگوش وهوش شنونده بکاربرد.اگرامروزدرافغانستان کميت شنونده ي موسيقي کلا سيک بالاگرفته،دقيقانتيجه کاربزرگ استاداني مثل سرآهنگ، موسي قاسمي ودگران بوده که از راه غزل، کلاسيک را نيزبگوش مردم رسانيده اند.
وازسوي دگراين که اگراستادبزرگوارسرآهنگ ودگران به غزلخواني مکتب استادقاسم روي آوردند، معني آنراندارد،که اينان درادامه کارکلاسيک کوتاه آمده بودند،ياازآن نااميدشده بودندکه چنين طرحها به هيچ صورت درست نيستند، امايگانه انگيزه ي غزلخوا ني استادسرآهنگ بشيوه افغاني فقط درک اوازيک واقعيت بوده که مو سيقي کلاسيک در هيچ نقطه دنيا وازجمله در افغا نستان يک موسيقي عام پذيرنبوده ونيست.واين استاد بزرگ درسالهاي پسين زنده گي به اين نتيجه بسيار نيک وهوشيارانه رسيده بودکه چگونه ذره ي ازهواي کلاسيک رابگوشهاي مردم عام هم بچکاند، از اينرو باارائه مو سيقي غزل آنهم بشيوه مکتب استادقاسم افغان که ازجمله چندکارخوداستادقاسم رابسيارزيبادوباره خواني کرده، روي آورد. ودرست اين زمان بودکه قامت بزرگ موسيقي کلاسيک افغانستان درلابلاي کنسرتهاي استاد سرآهنگ ازجمله يکي در (گوئته انستيتوت) ودگري در(تالار راديوتلويزيون افغانستان) بالاگرفت.استاددراين کنسرتها در کنارغزل يکي دوپارچه کلاسيک هم اجراکرده،که فقط باچنين برخوردصاحبنظرانه جاي ومقامش راميان مردم عام هم بازتر وبلندتر ساخت. ودريغ که اين پايان عمراستادبزرگ بودکه مردم به شناختش رسيده بودند وازادامه کارهايش نتوا نستند، بهره مندشوند، اما باآنهم استاد سرآهنگ به داوري من درغزل شيوه قاسم افغان بازسازي و پيشرفت هاي چشمگيري کرده، ازجمله درغزلهاي (ترک آرزوکردم رنج هستي آسان شد...) يا(پرخودنماي کارگه چندوچون مباش...) راگ "بهيروي" تال "گده" ازاستادقاسم يادرغزل (خاموش نفسم شوخي آهنگ من اينست) راگ "پيلو" تال "دادره" که اصلااين آهنگ از استاد يعقوب قاسمي است وسالهاپيش به مطلع زيرخوانده شده،(رفت ونرفت نگهت گيسوي اوهنوز ! غرق گل است بسترم ازبوي اوهنوز) شعراز (رهي معيري).
ويا (عنقاسروبرگيم ومپرس ازفقراهيچ ! عالم همه افسانه ي مادارد وماهيچ ) آهنگ ازاستادقاسم شعر بيدل، راگ "تلنگ" تال "تاپيه". ياآهنگ دگري به مطلع (وري ليلوسهاردي ! شمال لگيري گلان پاني ريزوينه)ازاستادنبي گل، راگ "کستوري"، تال "دادره". ياجان خرابات (ازساخته هاي استادهاشم) راگ "آسا"يا "ماند" تال "گده".
س ! ازکارهاوبرنامه هاي کنوني خودتان چيزي بازگوشويد، بعد"سي دي" هاي (سوغاتي، ماه،انار، افغانستان، گل) آخرين آثاري که بدست نشررسيده سي دي هاي "همسفر" وغزل "ايمان" است، ميخواهم بدانم که آهنگ پنجم(آشتي) را ميشود يک تصنيف(شعرنيمايي) زيباباپرداختهاي نو)سازي( يادکرد؟
ج ! درسروده ي (آشتي) بالاي تصنيف آهنگ ساخته ام که بيشترازدگرجهات درشکل ساختاري خوديک نمونه خوب سبک وشيوه کارخودم رانشان ميدهدوبعدازبرآمدنش طبق معمول وقتي دوستان اهل نظرتماس گرفتنداين حرف راآنها تاييد کردند وازجمله يک دوستي شايدمبالغه آميز،چنين گفت،..."آشتي" کاريست که نه پرتره وحيدقاسمي که سرا پايش را نشان ميدهد.البته من بي آنکه اين گفته راهولزده رد يا تاييدکنم،فقط اينقدرميگويم،که راه سفردور،اماکاروان پيشرفت باتندي درحرکت است.
س ! وامادرهمان سي دي "همسفر" يک آهنگ سالهاي اول آوازخواني تانرا نيزبنام(گرچه کشيده ي پاجانازخانه ي من...) جاداده ايد، چرا؟
ج ! من بادوباره خواني (گرچه کشيده اي پا ! جانازخانه ي من...) خواسته ام، نشان بدهم که درآغازو"امروز" درادامه کارهايم هم اختلاف وهم هنوزيک گونه وحدت وجود دارد.
اختلاف اينکه دگردقيقادرهمان خط آفرينشي که بيشتردرکاربردمتنهاي مردمي باسازهاي غربي خلاصه ميشد، باقي نمانده ام وکارهايم فراترازاينهاپيشرفته واماهنوزدروحدت پرداخت تکنيکهاي آفرينشي کارهاي مستقلانه اولي خود پابر جامانده ام. ودراين آهنگ است که براي نخستين بارتکنيک "چندصدايي" درموسيقي افغانستان بکارگرفته شده.
س ! پس آيا اين آهنگ يک گوشه ي تاريخ موسيقي نيست؟
ج ! داوري رابراي تاريخ نگاران هنرموسيقي ميگذارم،اماخوب ببينيد،من ادعاي بوجودآوردن تکنيک "چندصدايي" در موسيقي نيستم،اين کارازسالهابدينسودرموسيقي جهان بکارگرفته شده وميشود.امااينراباصراحت ميگويم که درموسيقي افغانستان نخستين تجربه کاربرد تکنيک "چند صدا يي" دقيقابااين آهنگ وچندآهنگ دگر آنروزگارآغازشده.
س ! اگراجازه دهيداز"سي دي"(عطرگل) که داردتازه به بازاربرآيد ومن موفق شدم خامه ي آنرابشنوم،اندکي يادآوري کنم،مثال اين که چه انگيزه شمارادرآن به بازخواني و ارائه موسيقي خاص چندناحيه ي افغا نستان واداشت؟
ج ! يکباردگرميگويم که اين کار،کارنوي نيست،امادرپرداخت ارائه سي دي "عطرگل" که درحال عرضه به بازاراست، خواسته ام،دو سه آهنگ نمونه يي ازظرافتهاوخصوصيات خاص موسيقي هزاره، ازبکي، تخاري،مشرقي وکابل ارائه کنم که قصدازآن برجسته ساختن نقش اين آهنگهادرنشاندادن هويت موسيقي افغا نستان است که دوسه آهنگ آن باز خوا نيست وبقيه کارهاي خودم وهمچنان آهنگ "ياره مينه" از ساخته هاي استاد قاسم نيزدرآن گنجانيده شده.
س ! راست بگويم وقتي اين آهنگ رابه آوازشماشنيدم فکرکردم، آهنگ هنرمندهمروزگارتانراباتغيرات خاص (سازي) بازخواني کرده ايد،چون اين آهنگ را سالهاي اخيربه آواز چندهنرمند دگري هم شنيده ايم، امااجراي اين آهنگ توسط دگران باآميزش سازوميلودي که درارائه آن بکار برده شده، بيشترهواي بزمي وعاشقانه راميرساندکه قسمابامتن آهنگ سازگاري ندارند،امادربازخواني اين آهنگ توسط شما جوشش وشوردروني اين آهنگ دريک ساخت همآهنگ متن وميلودي، رفتار ومقام يک ترکيب مناسب "عشق وحماسه" رانشان ميدهد، توضيح خودشما چيست؟
ج ! شماکاملابجاگفتيد، آهنگ "ياره مينه" هم يکي ازآن آهنگهاي خاص استادقاسم است که من درآن دورويداد بزرگ تاريخي رادريافته ام.
۱! شکل گرفتن يک نوع موسيقي رزمي وحماسي درحساس ترين دوران تاريخ افغانستان که مصادف بادوران مبارزات استقلال وآزاديخواهي بوده وارائه اين نوع آهنگ حماسي باانتخاب زيباترين شعرکه لابلاي آن(لندي هاي) پشتونيز بکاررفته، براي من يک رويدادزاده شدن روش نودرموسيقي (پشتو) ي افغانستان است که برجسته ترين ويژه گي آن در بيان عاشقانه يک حماسه است،ازاين روبراي من آهنگ "ياره مينه" يک ترکيب نمادين "عشق وحماسه" است.
۲ !اين آهنگ درراگ (پيلو) وتال (مغولي) که خاص افغانستان است، ساخته شده.ودراينجاست که من زايش کيفيت وارزش نوهنري رادرموسيقي (پاپلر) پشتوي افغانستان يافتم وازاينرويادآوري وبازخواني آن رابراي آن ثواب ديدم که نگاه کنيدفقط درچنين يک اثريست که استادقاسم افغان توانسته درراگ (پيلو) باکاربردرفتارهاوروشهاي موسيقايي خاص طبيعت افغانستان ومزاج مردمش، شعرزيباي حماسي راقالب کند وازآن اثرهميشه جاودان بسازد.
س ! چراعشق وحماسه؟
ج ! ببينيد، بيان عشق وحماسه يک کيفيت "کامل" تر هنريست تا بيان "مجرد" هنري حماسه ياعشق. درعشق وحماسه دو سوي يک سکه رامي بينيم.عشق براي حماسه وحماسه براي عشق.يعني اگرعشقي براي افغانستان داريم،اول اين عشق براي انسان افغانستان است، بعدبراي زمينش، براي طبيعت وکوه ودمنش.حماسه آفريدن وحماسه رابيان کردن براي هيچ چيزياصرفا براي مقوله مجرد وخشک وطن بي آنکه مردمش موردنظر باشد، براي من مفهومي ندارد.مبارزه براي آزادي افغانستان بي مردمش بي مفهوم است،امااينجاست که استادقاسم، رزم وحماسه راباعشق انسان به انسان افغانستان بيان کرده،شمادراين آهنگ پاداش رزمنده گان وحماسه سرايان جنگهاي آزاديخواهانه رادراظهارعشق پاک از سوي دختران افغانستان مي بينيد،يک بيان عشق درمفهوم خاصش همان قدرشناسي وپاداش ازرزمنده گي وآزاديخواهي مردم است که ارزش اينگونه عشق در معنويت آن نهفته است.
س ! پس بهترنبوداين آهنگ ازسوي يک خانم سروده ميشد؟
ج ! سوال تان بجا،اماتصورکنيدازآنروزگاراني که استادقاسم ميزيست تاامروزنيزبرخي حلقات حاکم وغيرحاکم جامعه دربرابر زنان هنرمند برخورد تعصب آميزداشته ودارند.البته که انگيزه هاي استادقاسم درسراييدن اين آهنگ مثل بيشتر کارهايش الهام گرفته ازموسيقي فلکلور(مردمي) است، بويژه زنان که درخوشي هافقط درحلقات خودشان بادف اين سروده هاي رزمي وحماسي راسروده وهنوزهم ميسرايند که اينگونه بيان موسيقايي هنوزهم بحيث يک ارزش بااهميت هنري درفر هنگ ما حضورجنبي دارد،درحالي که جاي ومقامش شايسته حضورفعال است،ازاينروارائه اين اثرحماسي حتي بصداي يک مردهم قابل ستايش است، زيراتوانسته بخشي ازاحساس زيباشناسانه ي وطندوستي و انسان دوستي افغا نها را درهنر موسيقي نشان دهد وبگوش وهوش عامه برساند.
اين يگانه آهنگي نيست که استادقاسم باهمين خصوصيت (عشق وحماسه) براي مبارزان سروده، نگاه کنيد،آهنگ "زرزري چپنه دهلک توره لنگي"اوج دگري ازموسيقي افغانستان دربيان عشق وحماسه است.اگرشمابه خوداين آهنگ عميق گوش کنيد،درمي يابيدکه پيامش"عشق وحماسه" است، چون تا امروزبيان رزمنده گي جوانان بويژه مردان براي آزادي ميهن بادستارسياه،لباس سياه که سمبول جهاد ومبارزه،سمبول غم واندوه است، به اضافه دراين آهنگ استادقاسم بادادن اوصاف چپن سبزکه يک سمبول برجسته دين اسلام، پيروزي، وسرفراز يست، يک ترکيب خيلي زيباي يک آهنگ "عشق وحماسه"رادرموسيقي معاصرافغانستان بصورت عام ودر موسيقي پشتوبصورت خاص باز تاب داده.اگربه متنهاي اين دوآهنگ عميق گوش کنيم درآنهاترکيب واژه هاي :سياه، سبز، چپن، لنگي، شهادت، ننگ، شمشير،ميدان جنگ،دشمن،عشق، دختران، پرنده،درختان سرسبز و...ديده ميشوند، مثال دراين آهنگ:

ياره مينه،
چه مازديگرشي مرغي شنو ونوله حينه
***

دسخي جان په دروازي کي حوانان ولاردي دايمان سوال کوينه
په تور توپک ويشتلي راشي دبي ننگي آوازدي مه راحه مينه
حان دوطن په ننگ شهيدکره چي جنکي دي دمزارسلام کوينه
چي دافغان دتوري شرنگ شي دجنگ ميدان کي غليم لاره ورکوينه

س ! پس آهنگ(لانه عقابان ..) از" سي دي گل" يک نمونه ي خاص کارخودشمادراين سبک وباهمين ويژه گي نيست؟
ج ! بلي،"لانه ي عقابان ..." يکي ازکارهاي نودر شرا ئط نوتاريخي کشورماباپيروي بسيارطبيعي همان سبک استادقاسم است.شعراين آهنگ ازشاعرگرامي همروز گارما(رازق فاني) است،که ميخواهم متن اين شعررادرقالب همان آهنگ دراينجابراي شمازمزمه وبراي خواننده هاي عزيزبه شکل نوشتاري تقديم کنم:

لانه ي عقابان
حسرتالانه ي عقابان ســوخت جنگل آتش گرفت ومرغان سوخت
رستـــم داستان کجــــا رفتي تاببيني که کابلستــــــان سـوخت
گريه کن عنـــــــدليب آواره غنــچه پرپرشد وگلستان ســوخت
شرق وغرب وطن به آتش رفت باغ نارنج وتاک پروان ســـوخت
دســــت غارتگران چنگيزي هست وبود دلير مـــردان ســوخت
مسجـــد وخانقــا ويران شد کودک وپيرونوجوانان ســــوخت
شـــهرتنها بکام شعله نرفت رمـــه هادردل بيابيــان ســـوخت
گـــرچه گوينــــد ترنميسـوزد شـــهرما زيربرف وباران ســـوخت
يا رسول خداچه حال است اين که کتاب ترا مسلــمان ســـوخت
حيف وصدحيف بيشه ي شيران مشکل آمد بدست وآسان ســوخت